عروسی درخت بهار نارنج
نارنج و بهارنارنج برند شهر شیراز است؛ همان طور که سعدی و حافظ. این برند هم حاصل تداوم یک رسم و آیین قدیمی است؛ همان سنتی که شیرازی های قدیم را به سمت کاشت درخت نارنج در حیاط خانه ها یا جلوی در منازل سوق می داده؛ آیینی که باعث شده امروز در تمام باغستان های این شهر در بسیاری از خیابان ها و کوچه ها و حتی خانه هایی که هنوز حیاط و معماری قدیم خود را حفظ کرده اند، درخت نارنج و شکوفه های خوش عطر و میوه های خوش رنگش جلوه گری کنند.
البته درخت نارنج در برخی دیگر از شهرهای شیراز یا چندین استان دیگر کشورمان هم زیست دارند و ثمر می دهند، اما حساب شیراز با همه آنها فرق می کند. در شیراز حکایت درخت نارنج و عطربهارنارنج و میوه نارنج به قدری با زندگی مردمان آن دیار در هم تنیده شده که برایش جانی چون جان آدمی قائلند و آیین ها برپا می کنند که مهم ترینش مراسم عروس کردن درختان نارنج کم بار یا بی بار است که هنوز در بین قدیمی های شیراز مرسوم است.
گاهی می شود که درخت نارنجی به مرور زمان یا برحسب اتفاق، کم بار یا بی بار می شود. شیرازی ها از قدیم و با یک آیین توانسته اند مشکل این کم باری و بی باری را برطرف کنند. آنها درختان کم ثمر و بی ثمر را عروس می کنند تا حالی و جانی دوباره بگیرد و برگ و بار دوباره بر سرشاخه هایش بنشیند.در این مراسم، یک نفر اره بر می دارد و با صدای بلند عنوان می کند که می خواهد درخت را ببرد، چون دیگر فایده ای برایش ندارد، اما چند نفر از اطرافیان پیش می آیند و واسطه می شوند و ضمانت درخت را می کنند که از سال بعد بار بدهد. شخص اره به دست هم ضمانت افراد را می پذیرد، سپس مانند یک عروسی واقعی، تور بر سر درخت می کشند، نقل و شکر پنیر پخش می کنند و به جشن و پایکوبی می پردازند به امید بار دادن درخت در سال آینده. در این مراسم، یک نفر اره بر می دارد و با صدای بلند عنوان می کند که می خواهد درخت را ببرد، چون دیگر فایده ای برایش ندارد، اما چند نفر از اطرافیان پیش می آیند و واسطه می شوند و ضمانت درخت را می کنند که از سال بعد بار بدهد. شخص اره به دست هم ضمانت افراد را می پذیرد، سپس مانند یک عروسی واقعی، تور بر سر درخت می کشند، نقل و شکر پنیر پخش می کنند و به جشن و پایکوبی می پردازند به امید بار دادن درخت در سال اینده.
جشن آب مقدس و حوض ماهی ها
تا 50 سال پيش در فارس ، سه حوض ماهي در شيراز ، فسا و زرقان وجود داشت اما با خشک شدن حوض ماهي فسا اکنون دو حوض داير است . مراسمي که براي اين دو حوض ماهي وجود دارد، تقريباً مشابه است . از زير کوه سعدي ، چشمه اي بيرون مي آيد که چند چاه براي استفاده از آن در خانه هاي بالادست آرامگاه حفر شده است . حوض ماهي آرامگاه سعدي ، هم سطح زمين و مظهر قنات و چشمه است . ترديدي وجود ندارد که پيش از زمان سعدي و حتي در ايران باستان ، اين آب جريان داشت و مقدس بود . به همين دليل سعدي براي اين آب اهميت قايل بود . براساس نوشته «ابن بطوطه» که دوبار در سال هاي 725 و 748 هـ.ق، (بار اول حدود 30 سال پس از درگذشت سعدي) به شيراز آمده بود ، سعدي اين حوض هشت ضلعي را ساخته است .
مراسم و باورهاي مردم شيراز و اطراف ، تا سال 1327 شمسي که سال تخريب آرامگاه سعدي براي تجديد بناي آن است ، بسيار جدي و اجراي آنها بسيار ضروري بود . تا آن زمان هر سال حدود ده هزار نفر در چهلمين روز پس از عيد نوروز در محوطه جلوي آرامگاه سعدي جمع مي شدند و آش نذري که در فارس اصطلاحاً «ديگ جوش» ناميده مي شود ، مي پختند و از بامداد تا شب شادي مي کردند و بر اين باور بودند که يک ماهي قرمز که يک حلقه طلايي در بيني دارد ، در آب بالا مي پرد و مي رود . ماهي هاي اين آب مقدس است و هيچ کس حق صيد آنها را ندارد . امروزه هنوز مردم کوي سعدي بر اين باورند و در حوض ماهي سکه مي اندازند تا آرزوهايشان برآورده شود ، ولي آداب و مناسکي در اين زمينه وجود ندارد . در زرقان چنين مراسمي هنوز ادامه دارد . پس از ساخت آرامگاه سعدي ، از آب تني در اين حوض براي برآورد نياز جلوگيري شد و ديگر کسي در محوطه حوض ماهي به آب دسترسي ندارد . اما حدود 150 متر بعد از آرامگاه ، در کوچه اي که اصطلاحاً کوچه حمام سعدي مي نامند ، مردم براي باورها و مناسک خود از آب چشمه يا قنات سعدي استفاده مي کنند .
مردم شيراز و اطراف ، باورهايي خاص نسبت به حوض ماهي دارند و عده اي برآنند صاحب اين آب ، حضرت امام حسن(ع) است. گروهي ديگر معتقدند اگر دختر يا پسري دست و روي خود را با اين آب بشويد ، بخت او باز مي شود و به خانه بخت مي رود . در گذشته با جام «چهل کليد» روي سر خود آب مي ريختند . آب تني در دوره ي پيش از ساخت ساختمان جديد آرامگاه ، در روز چهارشنبه سوري انجام مي شد .