تقریبا هیچ شهری در ایران نیست که مثل شیراز انقدر باغ های دیدنی داشته باشد و یکی از این باغها، باغ دلگشاست. باغ دلگشای شیراز با درختهای بهارنارنج و اولین عمارت کلاه فرنگی. جایی که وقتی از خیابان شلوغ پایت را در آن میگذاری هرچقدر هم که باغ شلوغ باشد دلت باز میشود، چون اسمش دلگشاست.
اینطور جا افتاده که عطر بهارنارنجها در نارنجستان قوام آدم را مدهوش میکند، اما باغ دلگشا چیزی کم از آن ندارد. دلگشا که تعداد بازدیدکنندگانش از دیگر باغ ها و جاهای دیدنی شیراز به نسبت کمتر است، ۶ هکتار است و اگر به باغ ارم و جهانما سر زده باشید، متوجه میشوید که بیشباهت به آن دو نیست. از آنجایی که این باغ در ۵ دقیقهای سعدیه واقع شده، آبی که از چشمه قنات آرامگاه سعدی جاری میشود از اینجا هم میگذرد، چشمه قناتی که به گازاران معروف است.
باغ دلگشا شیراز ۷ و نیم هکتار است و بیشتر درختانش را بهارنارنج و پرتقال تشکیل میدهند و آنچه باعث شهرتش شده جز قشنگی خودش، آبنماها و کوشکیست که در وسطش وجود دارد، ضمن اینکه اولین کلاه فرنگی ایران را هم میتوان در این باغ دید و از آن گذشته بهارها جشنواره گل های شمعدانی هم در آن برگزار میشود.
باغی که اکنون پیش چشممان قرار دارد، میتوانیم در آن با فراغ بال راه برویم، روی نیمکتهایش بنشینیم و در عمارت و موزهاش راه برویم، همیشه انقدر باشکوه و سرپا نبوده. دلگشا دورههای تاریخی زیادی را به خود دیده. عدهای معتقدند پیشینه باغ به دوره ساسانی، یعنی پیش از اسلام برمیگردد و برخی آن را مربوط به دوره آل اینجو و آل مظفر میدانند و عدهای هم مثل جیمز موریه، دیپلمات و نویسنده بریتانیایی، سالهای اولیه حیاتش را به دوره زندیه نسبت میدهند. اما چیزی که از آن میتوان مطمئن بود و شواهد تاریخی نیز اثباتش میکند این است که اوج شکوفایی اینجا مربوط به تیمور گورکانی، یعنی اولین پادشاه تیموری است. تیمور گورکانی بعد از انقراض آل مظفر به فارس میرود و دستور ساخت کاخی در باغ دلگشا و در عین حال در سمرقند را میدهد. آبادی آن در دوره صفویه و بعد از آن افشاریه به اوج خود میرسد تا اینکه محمد تقی خان شیرازی در سال ۱۱۵۰ علیه نادر شاه افشار طغیان میکند و دلگشا نیز مثل دیگر باغ های شیراز از بین میرود و مرگ نادرشاه و هرج و مرج های پس از آن هم باعث میشود ویرانهای از آن به جای بماند.
دوره کریم خان زند دوره آبادانی همه چیز بود، به خصوص در شیراز که کریم خان در آنجا بر مسند قدرت بود بناها و عمارتهای زیادی ساخته شد و در همین دوره نیز دوره شکوفایی اینجا دوباره از راه رسید.
