یکی از موزه های مهم ایران و دومین موزه باستان شناسی کشور موزه آذربایجان تبریزاست. این موزه که در سه طبقه با تالارهای مختلف ساخته شده است با نقشه ی تنظیمی باستان شناسی فرانسوی به نام آندره گدار و با الهام از سبک معماری محلی آذربایجان ایران تهیه و به ترسیم اسماعیل دیباج احداث شده است.
تاریخچه موزه آذربایجان تبریز:
تاریخ ایجاد اولین موزه در تبریز به سال 1306 و 1307 شمسی باز میگردد که در آن سال نمایشگاه های زیادی در تبریز برگزار شد و در نهایت تلاش های برخی از فرهنگ دوستان در تبریز نتیجه داد و در سال 1337 موزه ی آذربایجان بنا نهاده شد و در سال 1341 موزه آذربایجان تبریز در محل فعلی خود احداث شد و مهرماه همان سال افتتاح شد.
موزه آذربایجان دارای آثار تاریخی و هنری متعلق به دوران پیش از اسلام و دوران اسلامی است.
در حال حاظر گنجینه ی تاریخی موزه آذربایجان تبریزشامل 12000 مورد می باشد که 2300 مورد از آنها به ثبت رسیده است. قدیمی ترین و تاریخی ترین اشیا را در این موزه می توان در طبقه ی همکف مشاهده کرد که سفالینه های تپه اسماعیل آباد با قدمت 7000 از قدیمی ترین این آثار محسوب میشود.
طبقه همکف موزه آذربایجان
در طبقه همکف موزه آذربایجان، آثار و اشیای تاریخی مربوط به دوران پیش از تاریخ و دوران پیش از اسلام گردآوری شدهاند که سفالینههای تپه اسماعیلآباد با قدمت هفت هزار ساله از تاریخیترین آثار این بخش به شمار میروند.
قدمت سنگهای معدنی «سرپانتین» که در جیرفت کرمان یافته شدهاند نیز به دوران پیش از تاریخ میرسد؛ روی این سنگها تصاویری از گیاهان و حیوانات گوناگون نقش بسته است.
همچنین مجسمه الهه زن که در رستمآباد گیلان یافته شده است، سه هزار سال قدمت دارد؛ این مجسمه ارزش زن را در دوران ایران باستان به تصویر کشیده است. ریتونهای با قدمت دو تا سه هزار سال متعلق به دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان نیز در این موزه نگهداری میشوند.
از دیگر آثار برجسته طبقه همکف، ویترین مربوط به اجساد مرد و زن مدفون مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است. این اجساد در جریان کاوشهای علمی سال ۱۳۷۸ در محوطه مسجد کبود کشف شدهاند و در واقع، بخشی از بقایای قبرستانی سه هزار ساله به شمار میروند. این اجساد بهدلیل قرارگیری توأمان در یک گور به موزه انتقال داده شدهاند. همچنین برای درک بیشتر از سیر تاریخی شکلگیری و گسترش شهر تبریز، لایههای کشف شده در جریان کاوش بهصورت مجازی بازسازی شدهاند.
در منتهیالیه سالن و روی دیوار ضلع شمالی سنگ بسمالله قرار دارد که از نادرترین آثار هنری ایران محسوب میشود. این سنگ عظیم از پنج قسمت تشکیل شده است که چهار قسمت آن قاب و قسمت دیگر متن اثر است. تمام کار حجاری سطح این سنگ زیبا و منحصربهفرد توسط هنرمند ایرانی «محمدعلی قوچانی» انجام شده است.
طبقه اول موزه آذربایجان
در سالن نمایش طبقه اول و در امتداد آثار تمدنهای باستانی ایران، اشیای به جا مانده از تمدن نیشابور در قرن چهارم هجری قرار دارد که مشخصه آنها به کارگیری لعاب سفیدرنگ با نقش و نگارهای اسلامی و خط کوفی است. سیر تاریخی این آثار قدیمی تا دوره قاجار ادامه مییابد. از دیگر آثار برجسته این بخش ظروف سفالی دوره ایلخانی و قفل رمزی متعلق به اواخر قرن ششم هجری است.
همچنین در سالن جدید این بخش، موزه آذربایجان اقدام به نمایش قدیمیترین سکههای ضرب شده در گستره جغرافیایی ادوار مختلف ایران، از دوره هخامنشی تا حکومت قاجاریه، کرده است. علاوه بر این، نمونههایی از نادرترین و زیباترین مهرهای قدیمی نیز در کنار سکهها دیده میشود.
قبلا در طبقه زیرزمین این موزه مجسمه های باارزشی از ساخته های مجسمه ساز معروف تبریزی یعنی احد حسینی وجود داشت که هرکدام با فلسفه و دید عمیق نسبت به سرگذشت و اخلاق انسان در طول گذشته و به خصوص در سده بیستم آثار و هنر برجسته ای را در این مکان بوجوده آورده است. هم اکنون این قسمت به موزه ی خود استاد حسینی منتقل شده است(برای دیدن اینستاگرام استاد حسینی اینجا کلیک کنید) و یا به آدرس
http://instagram.com/ahad_hosseini_museum در اینستاگرام مراجعه کنید.
هر ساله گردشگران زیادی به دلیل اهمیت باستان شناسی فوق العاده ی این موزه از اینجا بازدید میکنند.