سعودی‌ها کارشکنی می‌کنند یا ایران را بازاری سهل‌الوصول یافته‌اند؟

مقامات عربستان باوجود نیاز مبرم به حضور هزاران زایر ایرانی که سالانه سودسرشاری را نصیب گردشگری مذهبی این کشور می‌کنند، همچنان به رفتار تحقیر آمیز خود با زایران و مسافران ایرانی ادامه می‌دهد زیرا طبق شناختی که از تبلیغات وحمایت‌های دولتی از سفر حج و عمره درایران دارد، نیازی به تامین خواست زایران ومقامات ایرانی نمی‌بیند.

وزیر ارشاد اخیرا ضمن بیان شروط تحقیر آمیز اخیر سعودی، اظهار کرده است که برخوردهایی هم که آنها در گذشته با زائران و حجاج ایرانی داشته‌اند، برخوردهایی بسیار توهین‌آمیز و تحقیرآمیز بوده است که ما به هیچ وجه این برخوردها را نمی‌پذیریم.

این در حالی است که طی ده ها سال ایرانیان منبع مهم درآمد گردشگری مذهبی برای عربستان سعودی بوده است. از آن بالاتر تقید به سنت سوغات و ولع شدید ایرانیان به خرید از بازارهای این کشور طی مراسم حج، منبع مهم واردات ارز نیز برای عربستان تامین کرده است. ازدیگر سو مدت‌هاست که عربستان با رویکردی جدی به صنعت گردشگری درکنار سیاست گزاریهای کلان اقتصادی تلاش دارد وابستگی این کشور را از صنعت نفت از بین ببرد.

با این حال مقامات سعودی برای نگاه داشتن بازار پرسود و مطمئن خود درایران ظاهرا به اتکای تجربه سال های گذشته و حضور تقریبا بی قید و شرط ایرانیان برای سفر وخرید در این کشور، نیاز چندانی به تلاش و پرداخت هزینه نمی بیند. معاون ولیعهد عربستان سعودی محمد سلمان درآخرین اظهارت خود اعلام کرد که تا سال 2020 اقتصاد این کشوربه کمک گردشگری و ورود 30 میلیون گردشگر ، همچنین با اتکا به سه برتری عمده کشورش از نظرموقعیت مذهبی ، توان سرمایه‎‌گذاری وموقعیت استراتژیک ، از سلطه نفت خارج می‌شود.

وی درسخنرانی خود  یادآور شد که از سال 2020 این دیگر نه صنعت نفت که گردشگری است که اهمیت دارد. زیرا عربستان سعودی با اتکا به موقعیت استراتژیک خود همچنین مزیتی که دردنیای اسلام و کشورهای عرب دارد و نیز با بهره گیری از توانایی بالا درسرمایه گذاری مالی قادر است اقتصاد خود را از وابستگی به نفت آزاد کند.

اوکه این موضوع را درجریان اعلام چشم اندازو طرح تحول اقتصادی عربستان سعودی تا 2030 مطرح کرده ، یادآور شده است که این چشم انداز بدون درنظر گرفتن قیمت نفت و بدون هرگونه وابستگی به نوسان قیمت جهانی نفت که سبب زمین گیر شدن اقتصادهای نفتی شده ، طراحی شده است.

نکته جالب آن است که عربستان سعودی طبق این طرح درنظر دارد که درآمد خود را از محل گردشگری مذهبی یعنی سفر سالانه زایران حج و عمره افزایش دهد. طبق این برنامه رشد اقتصادی قرار است تعداد مسلمانان وزایرانی که به این کشورتنها برای سفر عمره سفر میکنند از 8 میلیون در سال به 15 میلیون نفر در سل 2020 افزایش یابد. همچنین قرار است که تعداد زایران تا سال 2030 به بیش از 30 میلیون نفر هم افزایش یابد. محمد سلمان تاکید کرده است که “چشم انداز 2030، در واقع نقشه اهداف توسعه ای اقتصادی ما برای 15 سال آتی است. وابستگی ما به نفت، که توسعه بخش های بسیاری را دراقتصادهای نفتی مختل کرده است، از میان می رود.”

سوالی که مطرح است این است که چرا باوجود اهمیت بازار پرسود ایران و نیاز عربستان به این بازار که با توجه به چشم اندازهای تحول اقتصادی این کشور اهمیت بیشتری نیز می یابد، عربستان سعودی همچنان از پذیرش و تامین حقوق اولیه مسافران ایرانی امتناع می کند. تردید نیست که آنان طبق تجربه سنوات گذشته دریافته اند که سفرایرانیان به عربستان سعودی همواره به قیمت خروج میلیون ها دلار ارز ازکشورو فشار اقتصادی براقشار جامعه ایرانی تمام شده اما این روند همواره با وجود همه فشارها ادامه یافته وبازار پرسود وسهل الوصول ایران حتی با ارایه انواع  محرک‌ها ، بخشودگی‌ها، حمایت‌های دولتی، جایزه و تشویق‌های متنوع بدون هرگونه تلاشی از سوی عربستان ادامه یافته و حتی افزایش نیز داشته است. این درحالی است که اگر عربستان بخواهد تا سال 2025 تعداد گردشگران مذهبی خود را از 17.5 میلیون نفر درسال 2014 به 25 تا 30 میلیون نفر افزایش دهد، ناظران جهانی با توجه به ححم بالای متقاضیان ایرانی سفرحج، تحریم عمره از سوی ایران راتهدیدی جدی برای اقتصاد و نیز پرستیژ اسلامی عربستان می‌دانند.

با توجه به اهمیت درآمد حج درتولید ناخالص ملی عربستان و 600 هزار زایرایرانی در سال، ناظران سهم ایران را در تامین وتحقق اهداف اقتصادی عربستان تعیین کننده می‌دانند. به نظر می رسد که درصورت تحریم حج با توجه به مخاطرات جانی اخیر که برای زایران ایجاد شده، برنامه ریزی مقامات سعودی برای تحقق هدف‌های اقتصادی اعلام شده، دچار اختلال جدی شود. این موضوعی است که از چشم ناظران بین‌المللی نیز بدور نمانده و درگزارشی که اخیرا از سویGlobal Risk Insights (GRI) منتشر شد، صراحتا تاکید شده است که تحریم تنها حج عمره ازسوی ایران تهدید بزرگی هم برای اقتصاد عربستان است و هم آسیبی جدی به پرستیژمذهبی این کشور درسطح جهانی است. چرا که عربستان همواره بر اطلاق لقب «خادم الحرمین » اصرار دارد. علاوه براین تحریم حج عمره از سوی ایران به معنی محرومیت سعودی از درآمد حاصل از سفر سالانه600هزار زایر حج عمره ایرانی است.

براساس ارقام اعلام شده از سوی سازمان حج و زیارت هم اکنون قیمت اعزام حجاج به حج عمره بین یک میلیون و 700 هزار تومان تا دو میلیون و 800 هزار تومان قیمت دارد و قیمت امتیاز اعزام زائران به حج واجب هم 9 میلیون و تومان تا 12 میلیون و 700 تومان است که قیمت‌ها باتوجه به نوع خدمات، هتل و…. متفاوت است. اما در این میان باتوجه به اعداد بالا با یک ضرب و جمع می‌توان تا حدودی به درآمد کشور عربستان از سفر زائران ایرانی پی برد. اگر سالانه عدد میانگین اعزام ایرانی‌ها به حج عمره یعنی 500 هزار نفر را در عدد 2 میلیون و 250 هزار تومان ( میانگین عدد یک میلون و 700 هزار تومان 2 میلون و 800 هزار تومان هزینه سفر عمره) ضرب کنیم به عدد یک هزار و 125 میلیارد تومان می‌رسیم که در واقع گردش مالی اعزام زائران و پول ثبت نام آن‌ها برای حج عمره است. اعدادی که تقریبا بیش از 70 درصد آن یعنی 787 میلیارد تومان آن به جیب سعودی‌ها می رود. زیرا علاوه بر هتل و برگزاری و…. آن‌ها 50 درصد اعزام مسافران را نیز با پروازهای خود در قراردادها برعهده گرفته‌اند. حالا اگر به این عدد میزان درآمد کشور عربستان از اعزام حجاج واجب ایرانی را هم اضافه کنیم در مجموع به درآمدی بیش از 1500 میلیارد تومان خواهیم رسید.

باتوجه به نکات یاد شده طبیعی نیست که عربستان با وجود تشدید نیاز به ادامه این روند ومنبع مالی مهم ازایران همچنان بر موضع تکبر و استغنا اصرار می ورزد وحتی به رفتار تحقیر آمیز همیشگی خود دامن بزند. به طوری که درآخرین اقدام به هیات ایرانی، در کشوری ثالث ویزا داده شد که برای مذاکره به عربستان بروند!

نماینده مردم آران و بیدگل در مجلس نهم نیز اخیرا گفته است که عربستان از وجود مکه و مدینه بالاترین سوء استفاده را در جهت تحقق اهداف ضدشیعی خاندان آل سعود می‌کند. به گفته وی آل سعود با سوء استفاده از تقید مسلمانان بر انجام اعمال حج در تلاش است از حرمین شریفین به عنوان اهرم فشار بر دولت‌های مسلمان استفاده و با این اقدام سیاسی روند نادرستی را احیاء کند. اما آیا صرفا تقید ایرانیان به انجام اعمال حج است که به اهرام فشار برعلیه ایران مبدل شده یا عملکرد مسئولان درسال های گذشته براین فشارها دامن زده است؟

عملکردهایی چون اصراربرروش‌هایی چون آزادی خریدهای هنگفت حجاج درمراسم وسفر حج، ارایه بخشودگی هایی در عوارض و نیز ارایه امکانات سفرعمره به هرقیمت وبا ارایه انواع جایزه سفر عمره ازسوی مراکز رسمی ونهادها وحتی بانک‌ها وادارات دولتی در سال‌های گذشته ،حتی اجبار به اقامت زایران ایرانی بیش از 5 روز در عربستان، خود مبدل به ابزار تبلیغات برای گردشگری عربستان در بازار ایران نبوده‌ایم؟

بدین ترتیب آیا ما خود بازار حج و عمره ایران را برای عربستان سعودی بازاری سهل الوصول و بی هزینه نکرده‌ایم ؟ آیا دلیل رفتار تحقیر آمیز مقامات سعودی آن نیست که موسسات وفعالان بازار حج وعمره درایران را وسیله‌ای درخدمت اقتصاد وتامین منافع گردشگری خود دیده‌اند ؟ آیا حقیقتا سعودی‌ها نیازی به تامین رضایت ایرانیان درمراسم حج دارند؟

به نقل از: خبرگزاری میراث فرهنگی